Kilka dni temu dostałem maila od osoby, która stanęła przed zadaniem: zrobić coś ze spółdzielnią osób prawnych, która w ogóle nie rozpoczęła działalności. Ponieważ jest to jeden z tematów, które od czasu do czasu się powtarza, postanowiłem przyjrzeć się temu bliżej w tym wpisie.
Spółdzielnia socjalna osób prawnych bez działalności. Dlaczego to w ogóle problem?
Podstawowym obowiązkiem takiej spółdzielni jest zatrudnienie 5 osób defaworyzowanych w ciągu 6 miesięcy od dnia zarejestrowania spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym. Brak takiego zatrudnienia jest przesłanką do likwidacji spółdzielni.
Oznacza to, że w zasadzie w takim przypadku obowiązkiem zarządu spółdzielni jest doprowadzenie do likwidacji / wykreślenia spółdzielni z KRS. Tym samym po niespełnieniu tego wymogu spółdzielnia zaczyna lewitować w czasoprzestrzeni – niby jest, ale tak jakby jej nie było. Dokładniej mówiąc funkcjonuje jako osoba prawna, ale nie powinno już jej być. Zgodnie z prawem nie da się w tym przypadku zrobić niczego innego poza doprowadzeniem do likwidacji / wykreślenia spółdzielni z KRS.
W praktyce bywa różnie i nawet znam spółdzielnię, która po niespełnieniu tego wymogu rozpoczęła działalność kilka miesięcy później i nawet wzięła dotację na miejsca pracy. Niemniej jednak jest to odosobniony przypadek, a ustawa o spółdzielniach socjalnych (at. 18 pkt. 5 ustawy o spółdzielniach socjalnych) nie pozostawia tutaj tego rodzaju furtki.
Dodam jeszcze, że nawet nieaktywny podmiot (który nie zawiesił działalności) ma pewne obowiązki np. wobec Krajowego Rejestru Sądowego związane ze składaniem sprawozdań finansowych.
Co więc możemy zrobić w takiej sytuacji?
Skupię się na dwóch rozwiązaniach, które wydają mi się najbardziej interesujące w odniesieniu do sytuacji, jaką przedstawiła czytelniczka. Pomijam przeprowadzenie pełnej procedury likwidacyjnej, bo nie jest to optymalne rozwiązanie w tej sytuacji, a czasami nawet nie będzie możliwe do zastosowania (w przypadku braku majątku).
Rozwiązanie #1: Wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego na wniosek Krajowej Rady Spółdzielczej lub związku rewizyjnego (art. 115 prawa spółdzielczego)
O tym sposobie pisałem już we wpisie dot. 3 ścieżek, w których możliwa jest szybka lub prosta likwidacji spółdzielni.
Generalnie, aby skorzystać z tego sposobu muszą być jednocześnie spełnione dwa warunki:
- brak rozpoczęcia działalności gospodarczej,
- brak majątku.
Teoretycznie więc idealnie pasuje to do naszej sytuacji. Jest tutaj jedno „ale”. Jeśli członkowie spółdzielni wnieśli udziały lub wpisowe, to prawdopodobnie będzie to traktowane jako majątek i niemożliwym będzie skorzystanie z tego przepisu. O tym, że w taki sposób podchodzi do tego Krajowa Rada Spółdzielcza zgłaszali mi czytelnicy.
Dodam jeszcze, że wykreślenie następuje tutaj na wniosek związku rewizyjnego lub Krajowej Rady Spółdzielczej, więc to tam należy skierować swoje kroki.
Rozwiązanie #2 Rozwiązanie spółdzielni przez sąd bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego
Zanim wyjaśnię powyższe przytoczę fragment maila od czytelniczki, który jest tutaj kluczowy:
„Zarząd składał się z 3 członków, w tym prezesa zarządu. W międzyczasie jeden z członków zarządu zrezygnował z pełnienia funkcji. Powołano więc na wszelki wypadek pełnomocnika zarządu. Po czym kolejny członek zarządu zrezygnował z pełnienia funkcji. Został prezes i pełnomocnik zarządu.”
Jeśli teraz ze statutu spółdzielni lub regulaminu zarządu wynika, że zarząd jest trzyosobowy i aby podjąć decyzję / uchwałę wymagana jest obecność co najmniej połowy członków zarządu, to możemy uznać, że zarząd w tej spółdzielni w zasadzie nie istnieje (więcej o funkcjonowaniu tzw. organu kadłubowego przeczytasz w tym wpisie) tzn. nie jest w stanie podjąć uchwały i np. zwołać walnego zgromadzenia (pomijam kwestię reprezentacji). I to jest kluczowa dla nas rzecz.
Przede wszystkim musimy wiedzieć, że zgodnie z ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym (art. 25a ust. 1) sąd rejestrowy wszczyna z urzędu postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w przypadku gdy m.in. wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu.
Postępowanie przymuszające z kolei dot. sytuacji, w której spółdzielnia nie wykonuje swoich obowiązków, np. nie składa sprawozdań finansowych – wówczas sąd wzywa obowiązanych do ich złożenia pod rygorem zastosowania grzywny, wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin.
Sąd może odstąpić od postępowania przymuszającego (dla dociekliwych: art. 24 ust. 3 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym), gdy z danych zawartych w aktach rejestrowych wynika, że nie doprowadzi ono do złożenia wniosku o wpis do Rejestru lub dokumentów, których złożenie jest obowiązkowe (np. z uwagi na brak organów). I to jest kolejny brakujący element tej układanki.
Co więc zrobić, by sąd rozwiązał spółdzielnie bez postępowania likwidacyjnego?
Muszą być spełnione wszystkie przesłanki, o których mowa powyżej, czyli schemat postępowania może wyglądać tak:
- niewykonanie obowiązków przez spółdzielnię (np. niezłożenie sprawozdań),
- ewentualne wezwanie przez sąd do wykonania obowiązków (jeśli nie wystąpi, należy przejść do punktu kolejnego),
- poinformowanie sądu o sytuacji w spółdzielni, tj. o brakach w organach, które uniemożliwiają wykonanie obowiązków oraz o tym, że spółdzielnia nie prowadzi działalności, względnie nie posiada również majątku,
- odstąpienie przez sąd od postępowania przymuszającego,
- rozwiązanie podmiotu przez sąd bez postępowania likwidacyjnego.
Co jeszcze warto wiedzieć?
Teoretycznie posiadanie majątku (np. wniesionych udziałów lub wpisowego) może być tutaj przeszkodą, bo zgodnie z art. 25d ust. 3: „Sąd rejestrowy umarza postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego w przypadku ustalenia, że podmiot ten posiada zbywalny majątek lub faktycznie prowadzi działalność, albo w przypadku gdy poweźmie wiadomość, iż zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w tym w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela.”
Z drugiej strony dalsze przepisy (art. 25e ustawy o KRS) stanowią, że np.
- Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie z mocy prawa mienie pozostałe po wykreślonym z Rejestru podmiocie,
- Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność z nabytego mienia za zobowiązania podmiotu wykreślonego z Rejestru,
- członkowie spółdzielni i inne osoby uprawnione do udziału w majątku likwidacyjnym mogą dochodzić swoich praw, gdy reprezentują łącznie co najmniej dwie trzecie głosów i wykażą, że wszyscy wierzyciele zostali zaspokojeni lub zabezpieczeni.
Tym samym rozwiązana w tym trybie może zostać również spółdzielnia, która posiada majątek, choć oczywiście w lepszej sytuacji będzie spółdzielnia nie posiadająca majątku.
Z którego rozwiązania warto skorzystać w pierwszej kolejności?
W większości przypadków zalecam najpierw rozwiązanie nr 1, a jeśli z jakiś powodów okaże się to niemożliwe, to pozostanie rozwiązanie nr 2.
To tyle nt. sposobów postępowania w przypadku spółdzielni socjalnej osób prawnych, która nie rozpoczęła działalności. Jeśli masz pytania, zachęcam do komentowania. Jeśli uważasz, że ten tekst może się komuś przydać, zachęcam do udostępniania go np. w mediach społecznościowych.
