Zarząd w niepełnym składzie, czyli o organie kadłubowym w spółdzielni socjalnej

Zdarza się czasami, że jedna osoba rezygnuje z funkcji członka zarządu i nie ma możliwości uzupełnienia składu osobowego. Czy taki zarząd może dalej funkcjonować i podejmować decyzje? Przyjrzymy się dzisiaj funkcjonowaniu zarządu w niepełnym składzie.

Z czego wynika liczba członków zarządu spółdzielni socjalnej?

Liczbę i skład członków zarządu określa statut każdej spółdzielni socjalnej. Może on też przewidywać zarząd jednoosobowy, którym jest prezes (dla dociekliwych: art. 49 § 1 prawa spółdzielczego).

Jakie są podstawowe kompetencje zarządu?

Główne kompetencje zarządu to:

• kierowanie działalnością spółdzielni, czyli m.in. zarządzanie majątkiem i zespołem, czynności faktyczne i organizacyjno-techniczne niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania spółdzielni,
• reprezentowanie jej na zewnątrz, czyli składanie oświadczeń woli, np. podpisywanie umów.

Pytanie, co w sytuacji, gdy np. statut stanowi, że zarząd ma być trzyosobowy, a jedna osoba zrezygnowała i spółdzielcy z jakiś powodów nie potrafią wybrać nowego członka zarządu? Czy taki zarząd dwuosobowy może skutecznie kierować jej działalnością i reprezentować ją na zewnątrz? I tu dochodzimy do sedna.

Co to jest zarząd kadłubowy?

Taki zarząd, składający się z mniejszej liczby członków niż określona w statucie liczba:

• minimalna (przykładowy zapis statutu: “zarząd składa się co najmniej z trzech osób…”) albo
• sztywna (przykładowy zapis statutu: “zarząd składa się z trzech osób…”),

jest właśnie określany mianem organu kadłubowego.

Wracając do wcześniejszego pytania o możliwość działania niepełnego zarządu: dokonanie wyboru niepełnej, mniejszej niż wymagana przez statut, liczby członków zarządu spółdzielni, nie uzasadnia uznania go z tej tylko przyczyny za nieważny (wyrok SN z dnia 5 listopada 2010 r., I CSK 63/10). Zarząd kadłubowy osoby prawnej jest więc jej organem istniejącym.

Kiedy zarząd w niepełnym składzie nie będzie mógł działać w imieniu spółdzielni?

Działanie niepełnego organu należy rozważyć w kontekście postanowień kodeksu cywilnego (dla dociekliwych: art. 42 § 1 kodeksu cywilnego – Jeżeli osoba prawna nie może być reprezentowana lub prowadzić swoich spraw ze względu na brak organu albo brak w składzie organu uprawnionego do jej reprezentowania, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator podlega nadzorowi sądu, który go ustanowił). Liczy się przede wszystkim niemożność prowadzenia przez osobę prawną swoich spraw „z braku powołanych do tego organów”.

Z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia, gdy:

• dany organ nie istnieje np. wszyscy członkowie zarządu zrezygnowali, a walne nie jest w stanie wybrać nowych członków zarządu,
• organ wprawdzie formalnie istnieje, ale:
  • nie może kierować działalnością osoby prawnej lub
  • nie może reprezentować jej na zewnątrz.

Rozważymy teraz te dwie ostatnie przesłanki.

Kierowanie spółdzielnią przez zarząd w niepełnym składzie

Kierowanie działalnością spółdzielni wiąże się m.in. z podejmowaniem uchwał przez zarząd. Kluczowe dla możliwości kierowania spółdzielnią przez zarząd kadłubowy będą postanowienia statutu. Jeśli statut takiej spółdzielni wymaga obecności wszystkich trzech członków zarządu, to nie ma możliwości kierowania spółdzielnią przez dwuosobowy (niepełny) zarząd. Przeciwne postanowienia statutu (podjęcie decyzji wymaga obecności np. połowy składu zarządu) sprawią, że kierowanie spółdzielni będzie już możliwe.

Reprezentowanie spółdzielni przez zarząd w niepełnym składzie

Reprezentowanie osoby prawnej przez zarząd wiąże się przede wszystkim ze składaniem oświadczeń woli. Sąd Najwyższy stwierdził w wyroku z dnia 5 listopada 2010 r., I CSK 63/10 („Monitor Spółdzielczy” 2010, nr 6, s. 20), że członkowie nienależycie obsadzonego, w stosunku do wymagań statutu, organu osoby prawnej, określanego mianem „kadłubowego”, powołanego do jej reprezentacji, mogą reprezentować tę osobę, jeżeli jest możliwe spełnienie obowiązujących w tej osobie reguł jej reprezentacji (uchwała SN z dnia 18 lipca 2012 r.; Sygn. akt III CZP 40/12).

Jak wiesz w spółdzielni obowiązuje zasada dwuosobowej reprezentacji, więc w naszym przykładzie w tym akurat przypadku nie będzie problemu.

Podsumowanie

Możliwe jest funkcjonowanie zarządu dwuosobowego, nawet jeśli statut wymaga, by w zarządzie były trzy osoby, ale trzeba pamiętać o wymienionych powyżej uwarunkowaniach np. zachowaniu zdolności do podejmowania uchwał. Funkcjonowanie takiego organu będzie więc niemożliwe, jeśli np. statut spółdzielni wymaga do podjęcia uchwały obecności podczas posiedzenia zarządu wszystkich trzech członków zarządu.

Dodam jeszcze, że jeśli zarząd nie może kierować działalnością osoby prawnej lub nie może reprezentować jej na zewnątrz, to jest to przesłanką do powołania kuratora, ale to już temat na inne opowiadanie ?

To tyle np. funkcjonowania zarządu w niepełnym składzie. Jak zwykle, dzielenie się doświadczeniem lub dodatkowe pytania, mile widziane.