W jaki sposób członek spółdzielni może wnieść do niej własny kapitał?

Kilka tygodni dostałem od jednej z czytelniczek pytanie: jak mogę bezpiecznie wnieść własne środki do spółdzielni i potem je odzyskać? Temat ciekawy, bo kilka uwarunkowań może być na pierwszy rzut oka nieoczywistych. Postanowiłem się przyjrzeć bliżej tej kwestii w tym wpisie.

Kiedy może być potrzeba zaangażowania własnych środków?

Pytanie od czytelniczki dotyczyło sytuacji, w której spółdzielnia otrzymała z Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej dotację na zakup sprzętu, ale dotacji brakło już na remont lokalu. Pomysł streszczał się do tego, by wnieść własne środki na przeprowadzenie remontu, a następnie dostać zwrot pieniędzy po tym, jak spółdzielnia odzyska podatek VAT od zakupów z dotacji. Jeśli spółdzielnia będzie VAT-owcem, to może odzyskać VAT od tych zakupów, pod warunkiem, że Regulamin OWES dopuszcza taką możliwość. W tym momencie chyba w większości OWES-ów jest to możliwe, ale znam kilka, które zamknęły drogę do odzyskania VAT-u (w przypadku możliwości odzyskania VAT-u dotacja jest przeznaczona wyłączenie na zakupy w kwotach netto). Może być to jedna z sytuacji, w których wniesienie własnych środków będzie ciekawym rozwiązaniem pozwalającym dopiąć montaż finansowy.

Poza tym bywają w spółdzielni inne sytuacje, w których wniesienie własnych środków pozwoli utrzymać płynność finansową. Przykładowo klient płaci w ciągu 30 dni od wykonania zlecenia, a spółdzielnia musi ponosić swoje wydatki na bieżąco. Rozwiązaniem może być pożyczka np. z Krajowego Funduszu Przedsiębiorczości Społecznej lub właśnie wniesienie własnych środków.

Przyjrzyjmy się teraz jakie mamy możliwości wniesienia do spółdzielni własnych środków.

Możliwość #1 Pożyczka dla spółdzielni

W tym rozwiązaniu między członkiem spółdzielni socjalnej, a spółdzielnią zostaje zawarta umowa pożyczki. Umowa pożyczki powinna określać przede wszystkim:

• datę i miejsce podpisania umowy,
• strony umowy,
• przedmiot umowy (w naszym przypadku sprowadza się to do określenia kwoty pożyczki np. 5 000 zł),
• czas trwania umowy (czyli czas spłaty pożyczki np. 3 miesiące),
• ewentualne odsetki i sposób ich płatności (np. jednorazowo lub w ratach),
• podpisy stron.

Musimy przy tym pamiętać, że taka umowa może rodzić obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilno-prawnych (tzw. PCC). Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych wśród czynności podlegających opodatkowaniu wymienia właśnie umowę pożyczki (dla dociekliwych: art. 1 ust. 1 pkt. 1 podpkt. b ww. ustawy). Podstawą opodatkowania jest kwota pożyczki, a stawka opodatkowania to 2%. Oznacza to, że jeśli wartość pożyczki to np. 10 000 zł, to spółdzielnia powinna zapłacić podatek PCC o wartości 200 zł. Poza tym spółdzielnia składa deklarację (na formularzu PCC-3) do właściwego urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy pożyczki.

[Aktualizacja 20.04.2020] Stawka podatku PCC od umowy pożyczki wynosi teraz 0,5% (dla dociekliwych: art. 7 ust. 1 pkt. 4 ustawy o PCC).

Warto przy tym zwrócić uwagę, że stawka podatku wynosi 20%, jeśli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej, podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony.

Wśród czynności zwolnionych z podatku PCC ustawa wymienia m.in. pożyczki udzielane na podstawie umowy do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5000 zł od jednego podmiotu i 25 000 zł od wielu podmiotów – w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r. (art. 9 ust. 10 pkt. d ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych). Oznacza to, że nie zapłacimy PCC, jeśli nie przekroczymy ww. limitów w okresach 2009 – 2011 r., 2012 – 2014 r., 2015 – 2017 r.

[Aktualizacja 20.04.2020] Aktualnie z podatku zwolnione są pożyczki, jeśli m.in. kwota lub wartość pożyczki nie przekracza 1 tys. zł. (dla dociekliwych: art. 9 ust. 10 pkt. d ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych)

Warto też pamiętać, że w przypadku pożyczki oprocentowanej (członek spółdzielni otrzymuje odsetki) członek spółdzielni będzie osiągał dochód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT- z dochodów pieniężnych podlegający zryczałtowanej stawce 19%). Podatek ten powinien być potrącony od odsetek i wpłacony do urzędu skarbowego przez spółdzielnię (członek spółdzielni w naszej sytuacji otrzyma odsetki minus podatek).

Możliwość #2 Dodatkowe udziały (uwaga na statut)

Wniesienie dodatkowych udziałów jest możliwe, jeśli statut przewiduje takie rozwiązanie. W przeciwnym wypadku należałoby ten statut zmienić.

Plusy takiego rozwiązania: brak obowiązku zapłaty podatku.

Wady takiego rozwiązania:

• udziały dodatkowe mogą być przeznaczone na pokrycie strat w spółdzielni i wówczas tracimy te środki (jeśli spółdzielnia będzie miała stratę i walne zgromadzenie podejmie decyzję o pokryciu straty z funduszu udziałowego),
• podlegają zwrotowi dopiero po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, za rok, w którym członek zażądał zwrotu udziałów (zobacz Wyrok Sądu Najwyższego), czyli jeśli zażądamy zwrotu udziałów dodatkowych 10 marca 2017 r. , to fizycznie otrzymamy je dopiero w II kwartale 2018 r. i to pod warunkiem, że spółdzielnia nie miała straty lub strata ta nie będzie pokryta z funduszu udziałowego,
• w przypadku likwidacji spółdzielni, udziały wypłacane są dopiero na końcu procesu likwidacji i to pod warunkiem, że będzie z czego je wypłacić.

Powyższe wady przesądzają o tym, że ciekawszym rozwiązaniem wydaje się wniesienie wkładów pieniężnych.

Możliwość #3 Wkłady pieniężne (uwaga na statut)

Podobnie jak w przypadku udziałów dodatkowych, również wniesienie wkładów pieniężnych wymaga odpowiednich regulacji statutowych (przykładowy statut z odpowiednimi zapisami znajdziesz w dziale pobierz).

Kluczowe będą dla nas właśnie postanowienia statutu, bo z nich będzie wynikać np. to kiedy i na jakich zasadach wkłady będą podlegać zwrotowi. Przy elastycznych zapisach statutu możliwe będzie to, o co nam chodzi, czyli np. wniesienie na 4 miesiące wkładu w kwocie 10 000 zł. Nie ulega wątpliwości, że wprowadzenie wkładów do statutu mocno go komplikuje – jest to jednak, moim zdaniem, gra warta świeczki.

Dodam, że wniesienie wkładów pieniężnych nie rodzi skutków podatkowych, co niewątpliwie jest dużą zaletą tego rozwiązania. Poza tym, w przypadku likwidacji spółdzielni, wkłady będą traktowane na równi z innymi roszczeniami wierzycieli spółdzielni (oznacza to też, że najpierw zwracane będą wkłady, a dopiero na końcu likwidacji udziały).

Powyższe uwarunkowania sprawiają, że o ile jest to możliwe, wniesienie wkładów wydaje się najkorzystniejszą opcją.

Jak tego nie robić?

Spotkałem się kiedyś z rozwiązaniem, w którym w przypadku kłopotów finansowych członkowie spółdzielni dokonywali tzw. wpłat własnych. Jako, że statut nie przewidywał udziałów dodatkowych, ani wkładów pieniężnych, to należało te wpłaty traktować jako pożyczki. Nie zawarto żadnych umów w formie pisemnej (umowa pożyczki może być zawarta w formie ustnej, choć oczywiście nie jest to zalecane). Skutkiem tego członkowie mieli ograniczone możliwości dochodzenia zwrotu pożyczki. Jakby tego było mało pożyczki przekroczyły kwotę 5 tys. zł, więc należało uiścić podatek PCC…

[Aktualizacja: 20.04.2020] Dodatkowe pytania od czytelników

Czy może wnieść wkład tylko jeden z członków – stowarzyszenie?

Tak, aczkolwiek decydujący będzie statut. Z reguły jednak wkłady mogą być wnoszone przez dowolnego z członków w dowolnym momencie. 

Czy stowarzyszenie może tak po prostu w dowolnym momencie wpłacić za udziały?

Tak, przy czym te dodatkowe udziały (względnie wkłady) musza być przewidziane w statucie spółdzielni oraz należy je zadeklarować – uwzględnić w deklaracji członkowskiej, a zarząd spółdzielni wyraża zgodę, ewentualnie przyjmuje to do wiadomości (procedura ta może być też doprecyzowana w statucie). Dopiero wówczas można dokonać wpłaty. 

 
Czy lepiej wnieść te dodatkowe środki jako wkłady na fundusz zasobowy?

Wkłady nadają się lepiej na czasowe wniesienie środków w sytuacji kryzysowej. Można je bowiem wycofać w ciągu roku (też odsyłam do statutu) i nie ponosimy odpowiedzialności nimi w przypadku straty (szczegóły zwrotu określa statut). 

Porównanie różnych form zaangażowania kapitałowego członków znajdziesz w tym wpisie. 

Tyle nt. wnoszenia własnych środków do spółdzielni socjalnej. Standardowo zachęcam do komentowania wpisu oraz podzielenia się nim ze znajomymi np. w mediach społecznościowych.