Jak zwiększyć skuteczność tworzenia spółdzielni socjalnych? O franczyzie społecznej i Replikatorze słów kilka.

Dzisiaj zastanowimy się jak skuteczniej tworzyć spółdzielnie socjalne. Dlaczego temat wart jest uwagi? Bo do tej pory różnie z tym bywa.

Obraz spółdzielczości socjalnej w Polsce

Jak wynika z Informacji o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2010–2011 r. (Departament Pożytku Publicznego, Warszawa 2012) średni roczny przychód spółdzielni socjalnych w 2010 r. to była kwota 82 tys. zł. Czy to jest dużo? Zdecydowanie nie. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że koszty zatrudnienia 5 osób przy minimalnym wynagrodzeniu w 2010 r. wynosił ok. 94 tys. zł (w 2010 r. minimalne wynagrodzenie wynosiło 1 317 zł brutto; koszt dla pracodawcy to ok. 1 564 zł x 5 osób = 7820 zł x 12 miesięcy = 93 840 zł), to widzimy że z pewnością statystyczna spółdzielnia nie zatrudnia 5 osób na pełny etat.

Jeszcze gorzej wygląda to, gdy przyjrzymy się dokładniej sytuacji finansowej spółdzielni socjalnych. Okazuje się, że:

• przynajmniej 25% objętych badaniem spółdzielni w 2010 r. nie odnotowało żadnych przychodów,
• przynajmniej 50% badanych podmiotów miało przychody całkowite nie wyższe niż 20 161 zł w skali roku, a więc ich miesięczne całkowite przychody nie przekraczały 1700 zł,
• przynajmniej 1/4 spółdzielni o najlepszych wynikach finansowych odnotowała przychód całkowity za rok 2010 w wysokości blisko 100 tys. zł lub wyższy (Informacja o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych (…), str. 93).

Tym samym możemy założyć, że tylko 25% spółdzielni socjalnych skutecznie realizuje swoje cele, czyli tworzy przynajmniej 5 stabilnych miejsc pracy.

Aby mieć pełny obraz sytuacji przytoczę jeszcze badania przeprowadzone w ramach projektu innowacyjnego Replikator, w który mam przyjemność być zaangażowany. Tezę:

• „Większość spółdzielni socjalnych nie funkcjonuje prawidłowo – nie osiąga dochodów z działalności gospodarczej, nie tworzy warunków stabilnej pracy dla osób zagrożonych wykluczeniem” potwierdziło 94% badanych (badanie przeprowadzono wśród kilkudziesięciu osób – doradców uczestniczących w procesie tworzenia spółdzielni socjalnych oraz wśród samych spółdzielców),
• „System aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych i biernych zawodowo w ramach przedsiębiorczości społecznej nie jest wystarczająco skuteczny” – potwierdziło aż ponad 95,7% ankietowanych
• „Programy walki z bezrobociem realizowane w ramach PO FIO i PO KL nie są efektywne – osiągane korzyści są zbyt małe w stosunku do ponoszonych nakładów” potwierdziło ponad 83% ankietowanych (Raport z prac Grupy Roboczej projektu „PI-PWP REPLIKATOR”, str. 105-106, synteza raportu dostępna na: http://projekt-replikator.pl)

Bariery utrudniające działalność spółdzielni socjalnej

W ramach powyższych badań zidentyfikowano najbardziej istotne bariery i przeszkody w efektywnym funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych. Są to:

• brak profesjonalnego przygotowania osób zarządzających spółdzielnią,
• słaba znajomość rynku (potrzeb klientów, konkurencji, dostawców, potencjalnych partnerów biznesowych),
• nieznajomość i/lub brak umiejętności stosowania instrumentów marketingowych, w szczególności promocji,
• nieumiejętne zarządzanie finansowe,
• brak dobrze przygotowanego modelu biznesowego, planu działalności (użytecznego, realnego biznes-planu),
• brak uporządkowania organizacyjnego – podziału zadań, odpowiedzialności uprawnień decyzyjnych,
• brak kontaktów z uczestnikami rynku i niski poziomi umiejętności ich nawiązywania (źródło: j.w., str. 106).

Jak łatwo zauważyć większość powyższych barier związana jest z brakiem przygotowania biznesowego założycieli spółdzielni. W jaki sposób tego rodzaju barierę rozwiązuje się w zwykłym biznesie?

Franczyza komercyjna

Jednym ze sposobów ograniczania ryzyka w działalności gospodarczej jest skorzystanie ze sprawdzonych rozwiązań, czyli wykorzystanie istniejącego i działającego modelu biznesowego. Takie rozwiązanie nazywa się franczyzą. Polega ona na tym, że jeden podmiot (franczyzodawca) udostępnia drugiemu (franczyzobiorca) cały sposób działania biznesu (np. Jak zorganizować firmę? Gdzie kupować materiały? Jakie procesy muszą się odbyć, by powstał produkt? Jak zapewnić standard obsługi klienta? Jak szukać klientów? Na co zwrócić uwagę? Etc.), tzw. know-how oraz markę w zamian za tzw. opłatę franczyzową. Można powiedzieć, że jest to sposób na własny biznes pod znanym szyldem (franczyzodawca to z definicji firma o ugruntowanej pozycji na rynku).

Franczyza społeczna

Jednym ze sposobów rozwoju firm społecznych może być franczyza społeczna. Przykładowo powstaje dużo spółdzielni socjalnych o profilu gastronomicznym. Model biznesowy części z nich jest podobny. Dlaczego więc wymyślać za każdym razem koło na nowo, skoro można skorzystać z doświadczeń już istniejących?

Jak ma się do tego Replikator?

Replikator to inkubator szczególnego rodzaju. Jego celem jest wykorzystanie sprawdzonych w praktyce, efektywnych modeli biznesowych do tworzenia i rozwoju przedsiębiorstw społecznych, zatrudniających osoby należące do grup społecznych znajdujących się w niekorzystnej sytuacji. Grupa inicjatywna spółdzielni socjalnej uzyska tutaj nie tylko pomoc w zakresie przygotowania dokumentów założycielskich czy biznes planu (czyli dostęp do standardowej oferty), ale przede wszystkim:
• możliwość wspólnego wyboru sprawdzonego modelu biznesowego najlepszego w kontekście kwalifikacji, zainteresowań przyszłych członków spółdzielni oraz uwarunkowań lokalnego rynku,
• wsparcie nowotworzonej firmy na etapie przygotowań (np. ustalenie i ew. przeprowadzenie niezbędnych szkoleń zawodowych) i prowadzenia działalności (know-how).

Istotnym elementem wsparcia będzie pomoc ze strony franczyzodawcy. W tym wydaniu wykorzystanie franczyzy społecznej będzie się opierało bardziej na dostępie do know-how, niż na działaniu pod marką franczyzodawcy.

Jestem przekonany, że znacznie zmniejszy to ryzyko tworzenia spółdzielni socjalnych. Dodam jeszcze, że w ramach projektu Replikator opracowano 16 modeli biznesowych, w tym 8 polskich i 8 zagranicznych.

To tyle nt. skutecznego tworzenia spółdzielni socjalnych. Z pewnością do tematu jeszcze wrócę. Tymczasem zapraszam do dyskusji poprzez komentowanie wpisu.