Tym razem przyjrzymy się przepisom, które są istotne dla funkcjonowania spółdzielni socjalnej, a które nie wynikają z ustawy o spółdzielniach socjalnych. Zapraszam na krótki przegląd prawa spółdzielczego.
Video dla osób, które wolą oglądać
Zapraszam do obejrzenia liva, który jest podstawą tego wpisu.
Dlaczego prawo spółdzielcze jest istotne dla spółdzielców socjalnych?
Zacznijmy od tego, że zgodnie z ustawą o spółdzielniach socjalnych w sprawach nieuregulowanych tą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze.
Prawo spółdzielcze będzie istotne również dla spółdzielni socjalnych.
Warto tutaj podkreślić, że jest to stosunkowo trudny akt prawny. Pochodzi on z 1982 r., czyli powstawał w zupełnie innej rzeczywistości społeczno-gospodarczej. Ustawa ta była wielokrotnie nowelizowana. Niektóre przepisy są stosunkowo proste, a inne wymagają sięgnięcia do orzecznictwa.
Jeśli chcemy zrozumieć i stosować w praktyce prawo spółdzielcze, to nie wystarczy jednokrotne przeczytanie ustawy. Dla osób szczególnie zainteresowanych prawem spółdzielczym polecam komentarze do tego aktu prawnego. Poza tym wystarczające w zrozumieniu ich zastosowania w spółdzielni socjalnej będą produkty dostępne w sklepie – pakiet „Prawo w spółdzielni socjalnej. Niezbędnik praktyka” oraz kurs on-line „Spółdzielnia socjalna bez tajemnic”.
Jakie są części prawa spółdzielczego i które z nich znajdują zastosowanie w przypadku spółdzielni socjalnej?
Prawo spółdzielcze dzieli się na III części, kilka tytułów i kilkanaście działów.
Struktura prawa spółdzielczego wygląda następująco:
- CZĘŚĆ I SPÓŁDZIELNIE
- TYTUŁ I Przepisy wspólne
- DZIAŁ I Spółdzielnia i jej statut
- DZIAŁ II Tryb zakładania i rejestrowania spółdzielni
- DZIAŁ III Członkowie, ich prawa i obowiązki
- DZIAŁ IV Organy spółdzielni
- DZIAŁ V i VI (uchylone)
- DZIAŁ VII Gospodarka spółdzielni
- DZIAŁ VIII Lustracja
- DZIAŁ IX Łączenie się spółdzielni
- DZIAŁ XI Podział spółdzielni
- DZIAŁ XII Likwidacja spółdzielni
- DZIAŁ XIII Upadłość spółdzielni
- TYTUŁ II Przepisy szczególne dla spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy
- DZIAŁ I Spółdzielnie produkcji rolnej
- DZIAŁ II Spółdzielnie kółek rolniczych (usług rolniczych)
- DZIAŁ III Spółdzielnie pracy
- TYTUŁ I Przepisy wspólne
- CZĘŚĆ II ZWIĄZKI SPÓŁDZIELCZE I KRAJOWA RADA SPÓŁDZIELCZA
- TYTUŁ I Związki spółdzielcze
- TYTUŁ II Krajowy Samorząd Spółdzielczy
- CZĘŚĆ IIA PRZEPISY KARNE
Czy wszystkie działy będą istotne dla spółdzielni socjalnych?
Oczywiście nie. Nie będą nas dotyczyć:
- TYTUŁ II Przepisy szczególne dla spółdzielni produkcji rolnej, spółdzielni kółek rolniczych i spółdzielni pracy (z wyjątkiem sytuacji określonej poniżej)
- DZIAŁ I Spółdzielnie produkcji rolnej
- DZIAŁ II Spółdzielnie kółek rolniczych (usług rolniczych)
Ale już dział III w tytule II Spółdzielnie pracy będzie miał zastosowanie dla spółdzielni socjalnej osób fizycznych.
Kilka przepisów prawa spółdzielczego, które mogą być zaskakujące dla spółdzielców socjalnych
Poniżej przyjrzymy się kilku sytuacjom, które dobrze obrazują praktyczne zastosowanie wybranych przepisów prawa spółdzielczego.
Sytuacja #1 Majątek spółdzielni jako prywatna własność członków
Załóżmy, że jesteś prezesem zarządu spółdzielni socjalnej założonej przez 5 osób fizycznych. Spółdzielnia otrzymała dotację, którą przeznaczyła m.in. na zakup środków trwałych. Wartość posiadanych środków trwałych to 50 tys. zł. Zgłasza się do Ciebie Marek, który składa wypowiedzenie członkostwa i mówi, że chce jutro otrzymać zwrot swoich udziałów oraz swoje 10 tys. zł. Pokazuje Ci przy tym, że zgodnie z prawem spółdzielczym (art. 3) „Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków”.
Co zrobisz w tej sytuacji?
Oczywiście na ten moment żądania Marka są całkowicie bezpodstawne, zarówno jeśli chodzi o zwrot udziałów, jak i o żądanie majątku spółdzielni.
Jeśli chodzi o zwrot udziałów, to jest to możliwe wyłącznie w przypadku zatwierdzenia sprawozdania za rok, w którym ustało członkostwo i to pod warunkiem, że ewentualna strata za ten rok nie będzie pokryta z funduszu udziałowego. Na ewentualny zwrot udziałów Marek będzie więc musiał poczekać.
Jeśli chodzi o drugie żądanie członka, to jest ono całkowicie wyssane z palca. Były członek spółdzielni nie ma prawa do majątku spółdzielni, a przytoczony przepis prawa spółdzielczego dotyczy współwłasności w sensie ekonomicznym, a nie prawnym. Regulacja art. 3 Prawa Spółdzielczego jedynie zalicza własność należącą do spółdzielni do kategorii własności prywatnej. Własność taka w rozumieniu przepisów prawa pozostaje jednak własnością cudzą, a jej przedmiot jest mieniem cudzym, także dla członka tej spółdzielni.
Sytuacja #2 Wybór członków zarządu w spółdzielni socjalnej składającej się z osób prawnych i fizycznych
Odbywa się walne zgromadzenie spółdzielni, w której członkami są dwie osoby prawne i trzy osoby fizyczne. Osoby prawne zgłosiły po jednym kandydacie do zarządu, powiedzmy Marka i Michała. Osoby fizyczne zaproponowały jednego kandydata – Mikołaja.
Kto ma największe szanse, by wygrać?
Myślisz, że Mikołaj, bo jego poprze 3 członków? Tak mogłoby się wydawać. Sęk w tym, że w omawianej sytuacji prawo do zgłaszania kandydatów mają wyłącznie osoby prawne (ar. 49 par. 3 prawa spółdzielczego). Mikołaj nie wygra tych wyborów, chyba że zgłosi go jako kandydata jedna z osób prawnych.
Oczywiście nie oznacza to, że osoby fizyczne w takiej mieszanej spółdzielni nie mają wpływu na to, kto będzie w zarządzie. Kandydaci zaproponowani przez osoby prawne muszą bowiem zyskać większość na walnym zgromadzeniu, a obowiązuje tutaj zasad jedna osoba = jeden głos.
Sytuacja #3 Uzupełnienie porządku obrad walnego zgromadzenia
Spółdzielnia składa się z 5 osób fizycznych. Odbywa się walne zgromadzenie dot. zmian w statucie. Okazało się, że dzisiaj kończy się kadencja członków zarządu. Dokonano więc uzupełnienia porządku obrad o wybór zarządu na nową kadencję.
Czy takie postępowanie jest poprawne?
Nie. W momencie odbywania się walnego zgromadzenia nie było już możliwości rozszerzenia porządku obrad. Zgodnie z art. 41. § 1 prawa spółdzielczego: Walne zgromadzenie może podejmować uchwały jedynie w sprawach objętych porządkiem obrad podanych do wiadomości członków w terminach i w sposób określonych w statucie.
Polecam też kurs online “Spółdzielnia socjalna bez tajemnic“, gdzie omówione są wszystkie sprawy ważne do prowadzenia spółdzielni socjalnej.
Sytuacja #4 Decyzja członków poza walnym zgromadzeniem
Sytuacja jak wcześniej, tylko nie ma walnego zgromadzenia – członek spółdzielni zauważył, że właśnie dzisiaj kończy się kadencja zarządu.
W takim przypadku aby podjąć decyzję o wyborze nowych członków zarządu niezbędne jest zwołanie walnego zgromadzenia. Zarząd powinien to zrobić jeszcze dziś (póki trwa kadencja).
W opisywanej sytuacji (walne będzie za jakiś czas, a spółdzielnia zostanie bez zarządu) warto rozważyć powołanie pełnomocnika do reprezentowania spółdzielni (zwłaszcza jeśli wiemy już, jakie czynności będą wymagały działania w imieniu spółdzielni w najbliższym czasie).
Sytuacja #5 Podpisywanie umów z członkami zarządu
Jesteś prezesem zarządu spółdzielni socjalnej. Zgłasza się do Ciebie członek zarządu z prośbą o podpisanie umowy o pracę z nim. Czytasz umowę i widzisz, że jej treść odpowiada decyzji zarządu z zeszłego tygodnia. Podpisujesz?
Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w tym wpisie 😊
Sytuacja #6 Przyjmowanie nowych członków
Jesteś prezesem w zarządzie jednoosobowym. Do spółdzielni wpłynęła deklaracja członkowska od Karoliny, która chce zostać członkiem wnosząc jednocześnie dotację z Funduszu Pracy. Zgodnie ze statutem spółdzielni decyzję w zakresie przyjmowania nowych członków podejmuje zarząd.
Czy przyjmiesz Karolinę w poczet członków?
Możesz, ale taka czynność prawna jest nieważna. Zgodnie z prawem spółdzielczym: Zarząd jednoosobowy nie może dokonywać czynności w sprawach wynikających ze stosunku członkostwa. Czynności takie są dokonywane przez radę nadzorczą, chyba że statut przewiduje właściwość walnego zgromadzenia. (art. 49 par. 5 prawa spółdzielczego).
To tyle nt. zasad działania spółdzielni socjalnej, które nie wynikają z ustawy o spółdzielniach socjalnych. A Ciebie co najbardziej zaskoczyło w spółdzielczości socjalnej? Zapraszam do komentowania wpisu.
