Spółdzielnia socjalna jako forma prawna przedsiębiorstwa społecznego
Zalety spółdzielni socjalnej
- Dodatkowe środki dotacyjne dedykowane dla spółdzielni socjalnych (z Funduszu Pracy oraz z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych):
- Możliwość skorzystania z tzw. zamówień in house w przypadku, gdy członkami spółdzielni są wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego.
- Możliwość założenia spółdzielni przez dwie jednostki samorządu terytorialnego i posiadania statusu przedsiębiorstwa społecznego (w przypadku udziału tylko JST pozostałe formy PS najczęściej nie wchodzą w grę z uwagi na brzmienie rekomendacji dot. weryfikacji statusu przedsiębiorstwa społecznego; z drugiej strony – jeśli dany Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej będzie stosował Wytyczne z lipca 2019 r., to jest możliwość powołania stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego).
- Zwolnienie z opłat rejestrowych w KRS (wpis oraz zmiany wpisu w KRS są dla spółdzielni socjalnej bezpłatne – art. 6 ust. 3 ustawy o spółdzielniach socjalnych).
- Stosunkowo proste sposoby na dokapitalizowanie spółdzielni (czasowe wniesienie do firmy własnych środków przez członków) poprzez wniesienie dodatkowych udziałów lub wkładów (obydwie formy muszą być przewidziane w statucie, by były możliwe do zastosowania).
- Zwolnienie z podatku dochodowego dochodów spółdzielni wydatkowanych na reintegrację społeczną i zawodową osób defaworyzowanych (art. 17, ust. 1 pkt. 43 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Warunkiem jest wydatkowanie dochodu w roku podatkowym, w którym powstał. W praktyce zwolnienie jest rzadko stosowane.
- Dodatkowe wsparcie dla form zrzeszeniowych w EFS+ (według aktualnego brzmienia dokumentów programowych, tj. opracowania Ekonomia Społeczna w Polsce w Nowej Perspektywie Finansowej 2020+ Wnioski i Rekomendowane Rozwiązania. Projekt kierunkowo zaakceptowany przez Krajowy Komitet Rozwoju Ekonomii Społecznej, wersja skrócona 1.1 z 10 czerwca 2019) – dodatkowe dotacje być może będą przyznawane inicjatywom o charakterze członkowskim (stowarzyszenia, spółdzielnie, kooperatywy) angażującym grupy mieszkańców na realizowanie trwałych przedsięwzięć o charakterze odpłatnym w sferze pożytku publicznego oraz działań gospodarczych. Docelowo powinny prowadzić do uruchomienia trwałej działalności ekonomicznej angażującej jednocześnie mieszkańców będących członkami i udziałowcami podmiotu. Wysokość dotacji od 15 do 30 tys. zł w zależności od liczby członków/udziałowców organizacji.
- Podmiot o charakterze zrzeszeniowym, co może pozwolić na łączenie potencjału, zasobów i umiejętności członków funkcjonujących na równych prawach.
Wady spółdzielni socjalnej
- Obowiązek lustracji, która wiąże się z kosztami. Koszty lustracji to min. ok. 3-3,5 tys. zł – raz na trzy lata, a w przypadku nowych spółdzielni (o ile powstały z udziałem środków publicznych) w ciągu 6 miesięcy po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego (ta lustracja jest tańsza i kosztuje 2 tys. zł). Są też jednak sposoby na pokrycie kosztów lustracji.
- Podmiot o charakterze zrzeszeniowym, zakładający podejmowanie najważniejszych decyzji przez członków w ramach prac walnego zgromadzenia – w wariancie z założeniem spółdzielni przez osoby fizyczne może to powodować trudności w zarządzaniu. Poza tym np. nie daje gwarancji bycia w zarządzie i decydującej roli dla inicjatorów przedsięwzięcia.
- Nazwa „spółdzielnia socjalna” nie kojarzy się najlepiej. Czasami wśród osób niezorientowanych postrzeganie jest dalekie od pożądanego. Osobiście spotkałem się z takimi stereotypami:
- firma bezdomnych (zdanie pani z biura nieruchomości, która odradziła swojemu klientowi współpracę ze spółdzielnią socjalną),
- firma niewiarygodna (pewna znajoma ze spółdzielni napisała mi, że bank nie chce dać spółdzielni kredytu na zakup nieruchomości, właśnie ze względu na formę prawną),
- organizacja o charakterze pomocowym (zdanie klienta: „Wasze usługi powinny być za darmo, w końcu jesteście spółdzielnią socjalną).
- Sformalizowany sposób podejmowania niektórych decyzji w spółdzielni. Dotyczy to zwłaszcza prac walnego zgromadzenia (np. konieczność wcześniejszego zawiadomienia członków i Krajowej Rady Spółdzielczej o walnym zgromadzeniu, brak możliwości podejmowania uchwał na walnym zgromadzeniu w sprawach nieobjętych porządkiem obrad, nawet jeśli obecni są wszyscy członkowie spółdzielni).
- Mało elastyczne przepisy prawne, które za niespełnienie niektórych warunków (np. zmniejszenie się liczby członków poniżej minimum przewidzianego ustawą trwające dłużej niż 3 miesiące, brak przestrzegania proporcji osób defaworyzowanych w członkach spółdzielni trwające powyżej 6 miesięcy) przewidują likwidację spółdzielni.
- Brak możliwości uzyskania przez spółdzielnię socjalną statusu organizacji pożytku publicznego.
- Brak możliwości prostego (bez likwidacji) przekształcenia w innych podmiot.
- Ustawa o spółdzielniach socjalnych precyzuje pewne minimalne wymagania dot. przeznaczenia nadwyżki bilansowej na kapitał zasobowy (min. 20% nadwyżki) oraz cele spółdzielni (min. 30% nadwyżki). W przypadku pozostałych form prawnych nie ma wymagań co do wielkości/proporcji środków przeznaczanych z zysku na reintegrację i działalność pożytku publicznego.
- Kosztowna procedura likwidacyjna (proces likwidacji przebiega dosyć podobnie, jak w przypadku innych form prawnych, natomiast dodatkowo należy podczas niego przeprowadzić lustrację, co zwiększa jego koszty o ok. 3-4 tys. zł).
Dla zainteresowanych spółdzielczością socjalną polecam kursy e-mail udostępnione bezpłatnie
- dla przedstawicieli osób prawnych (organizacji pozarządowych, kościelnych osób prawnych, jednostek samorządu terytorialnego), którzy chcą powołać spółdzielnię składającą się z osób prawnych,
- dla osób fizycznych, którzy chcą powołać spółdzielnię składającą się z tych osób.
Dla zainteresowanych innymi formami prawnymi podmiotów non profit
- Czy fundacja to coś dla Ciebie?
- Wady i zalety fundacji
- Czy spółka z o.o. non profit to coś dla Ciebie?
Witamy, wady spółdzielni punkt 4 należy dodać punkt wolne wnioski.
My to stosujemy i krs i inne instytucje nie kwestionują.
Wady punkt 5 nikt tego nie egzekwuje.
Dzień dobry,
Co do czwórki, to powzięcie uchwały, której nie było w porządku obrad może być powodem uznania uchwały za nieistniejącą (w szczególności, jeśli nie było obecnych wszystkich członków spółdzielni). Oczywiście ktoś musiałby mieć interes w tym, by skierować sprawę do sądu o uznanie uchwały za nieistniejącą. Członkowie mogą się też bronić przed skutkami uchwały poprzez podniesienie zarzutu jej nieistnienia.
Co do piątki, to oczywiście likwidacja nie dzieje się automatycznie i w zdecydowanej większości przypadku faktycznie nikt tego nie egzekwuje. Nie oznacza to jednak, że te przepisy prawne nie istnieją, a praktyka pokazuje, że sądy potrafią w takich przypadkach zażądać likwidacji spółdzielni.
pozdrawiam,
Waldek Żbik