Temat lustracji wypłynął w ankiecie dla czytelników, jaką zrobiliśmy kilka tygodni tematu. Dlatego też postanowiliśmy się bliżej mu przyjrzeć i zebraliśmy Wasze pytania (m.in. na naszej grupie na Facebooku). Zaczynajmy.
Nagranie dla tych, którzy wolą oglądać
Poniżej znajdziesz zapis naszej transmisji na żywo na YouTube i Facebooku.
Linki do wcześniejszych artykułów na temat lustracji
O lustracji pisałem już kilkukrotnie. Artykuły te znajdziesz pod poniższymi linkami:
- Po co spółdzielni socjalnej lustracja? Opowieść.
- Jak przebiega lustracja w spółdzielni socjalnej?
- Lustracja w spółdzielni socjalnej i brak środków. Co zrobić?
#1 Co to jest lustracja i po co ona spółdzielniom socjalnym?
Lustracja to proces instruktażowo – kontrolny, w trakcie którego osoba z zewnątrz (lustrator) przygląda się działaniu organów spółdzielni, w tym dokumentacji.
Można powiedzieć, że lustracja jest jak „Kuchenne Rewolucje” tylko w sprawach typowo spółdzielczych, zwłaszcza formalno – prawnych. Dlaczego tak? Są tutaj trzy powody:
- proces lustracji dla spółdzielni (podobnie jak Kuchenne rewolucje dla restauratorów) bywa kłopotliwy, czy nawet uciążliwy i denerwujący (trzeba poświęcić czas na przygotowanie dokumentów, komunikację z lustratorem, który czasami się czepia i szuka dziury w całym),
- z reguły kończy się to dobrze dla podmiotu (w przypadku lustracji zostają zdiagnozowane braki i nieprawidłowości oraz sformułowane wnioski końcowe),
- za wszystko trzeba zapłacić.
Warto dodać, że każda spółdzielnia socjalna podlega lustracji raz na trzy lata. Poza tym nowe spółdzielnie, które powstały z udziałem środków publicznych powinny poddać się lustracji po 6 miesiącach od zatwierdzenia pierwszego sprawozdania finansowego. Aktualnie przepis ten z racji pandemii jest zawieszony.
Lustracja prowadzona jest przede wszystkim w interesie członków, którzy często nie mają kwalifikacji by samodzielnie weryfikować wszystko, co robi zarząd. Lustracja sprawdza więc, czy działalność jest prowadzona zgodnie z przepisami prawa, ale również, czy jest prowadzona w interesie członków.
Dlaczego takiej kontroli nie ma np. w spółkach? Spółdzielnie są organizacjami zaufania społecznego, stąd taka dodatkowa kontrola prowadzona przez samorząd spółdzielczy.
#2 Jaki jest koszt lustracji w 2022 r.?
W przypadku lustracji organizowanej raz na trzy lata koszt lustracji to 3 500 – 3 900 zł. To są stawki OZRSS (ta druga dotyczy spółdzielni niezrzeszonych w związku).
#3 Obowiązek lustracji a sankcje z powodu jej nieprzeprowadzenia
Prawo spółdzielcze przewiduje konkretną odpowiedzialność karną za brak lustracji.
Art. 267c. Kto, będąc członkiem organu spółdzielni albo likwidatorem wbrew przepisom ustawy:
1) nie poddaje spółdzielni lustracji,(…)
podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
W praktyce te przepisy są trudno egzekwowalne, bo z p.w. policji czy prokuratury takie sprawy to zwykle zawracanie głowy. Gdy analizowałem orzeczenia sądowe, to wynikało z tego, że w praktyce kara za brak lustracji najczęściej (choć nie tylko) pojawia się w kontekście innych dużo większych przewin.
Warto też tutaj wspomnieć o akcji, jaka miała miejsce na Śląsku. Spółdzielnie socjalne dostawały masowo wezwanie na policję, gdzie były wypytywane właśnie o lustrację. Akcja była prawdopodobnie prowadzona przez Krajową Radę Spółdzielczą. Czasami kończyło się tłumaczeniami, a czasami sprawa trafiała do sądu. Kilka spółdzielni pod presją rozmów z policją poddało się lustracji wcześniej niż planowano.
#4 Lustracja z Krajową Radą Spółdzielczą, czy z Ogólnopolskim Związkiem Rewizyjnym Spółdzielni Socjalnych. Z kim lepiej?
Aby przeprowadzić lustrację musimy wystąpić z wnioskiem. Spółdzielnie socjalne najczęściej lustrują się w KRS lub OZRSS.
Zalecam kontakt z OZRSS, bo:
- lustracja jest tam zwykle nieco tańsza,
- związek ten dedykowany jest dla spółdzielni socjalnych, więc na pewno wyznaczy osobę, która zna specyfikę tego rodzaju podmiotów.
#5 Czy można / warto wskazać lustratora?
Tak, co nie znaczy, że ta osoba na pewno będzie nas lustrowała. Pamiętajmy, że ostatecznie to podmiot zarządzający lustrację (np. OZRSS) wyznacza lustratora. Czasami jednak możemy kogoś zasugerować i w ten sposób nawet pomóc związkowi (czasami problemem jest, że nie ma osoby chętnej do lustracji).
#6 Lustracja przy zamykaniu spółdzielni, co zrobić jak nie mają na to środków?
Niestety tutaj nie ma dobrej rady. Pisałem kiedyś o sposobach finansowania lustracji i również w przypadku likwidacji sprawdziłbym tam, czy możemy z danego sposobu skorzystać.
#7 Specyfika lustracji spółdzielni socjalnej osób prawnych
Tak naprawdę lustracja spółdzielni socjalnej tworzonej przez osoby prawne nie różni się zbytnio od lustracji spółdzielni socjalnej tworzonej przez osoby fizyczne. Specyfika lustracji spółdzielni osób prawnych będzie polegała na przyjrzeniu się również przepisom, które obowiązują tylko (lub prawie tylko) w takim typie spółdzielni. Przykładowo:
- Czy taka spółdzielnia zatrudniła co najmniej 5 osób defaworyzowanych w ciągu pół roku po zarejestrowaniu?
- Czy utrzymana jest minimalna liczba pracowników takiego podmiotu?
- Czy organizowane są konsultacje z pracownikami? Czy przyjęto regulamin tych konsultacji?
#8 Jak długo się czeka na lustrację w obecnych czasach?
OZRSS stara się rozpoczynać cały proces możliwie szybko. Z reguły trwa to do miesiąca od wpłynięcia wniosku.
To tyle nt. lustracji w spółdzielni socjalnej. Jeśli masz dalsze pytania, zachęcam do skomentowania wpisu poniżej.
