Nie tylko dotacje, czyli o preferencyjnych pożyczkach dla spółdzielni socjalnych [Wywiad]

Gdy myślimy o narzędziach finansowego wspierania spółdzielni socjalnej, to pierwszym skojarzeniem będzie zapewne dotacja. Jednak dla części spółdzielni, równie dobrym rozwiązaniem będzie specjalnie przygotowana pożyczka. Zapraszam na rozmowę z p. Joanną Wardzińską – Wiceprezeską Towarzystwa Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych TISE SA. TISE prowadzi ES Fundusz oferujący pożyczki m.in. dla spółdzielni socjalnych.

Spis treści

Waldemar Żbik: Jakie są podstawowe warunki, by skorzystać z pożyczki dla spółdzielni socjalnej w ramach ES Funduszu TISE?

Joanna Wardzińska: Warunkiem udzielenia przez nas pożyczki jest przede wszystkim zgłoszenie nam dobrego pomysłu na rozwój działalności, w szczególności projektu inwestycyjnego, na którego realizację Spółdzielnia chciałaby zaciągnąć pożyczkę. Dobrego, czyli takiego, w którym jasno określono kto będzie odbiorcą towarów i usług, na jakim rynku działa, jakie są jego szanse i gdzie czają się zagrożenia, jaka jest konkurencja, etc.

A więc projekt, który pozwoli nam uwierzyć, że przedsięwzięcie zakończy się sukcesem ekonomicznym i społecznym – bo ten wydźwięk jest dla nas także bardzo ważny.

Oprócz tego jest jeszcze wymóg prowadzenia działalności przez minimum 12 miesięcy. Czy nie utrudnia to dostępu do kapitału?

Myślę, że warunek funkcjonowania na rynku od co najmniej 12 miesięcy będzie dla niektórych podmiotów trudny do spełnienia. Z drugiej strony autorzy naszego pilotażowego projektu, czyli Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju chcieli dać narzędzie finansowe tym przedsiębiorstwom, które już są na rynku i które już sobie na nim jako-tako radzą.

Zdarzyło się, że spółdzielnie zgłaszały się do nas 3-5 miesięcy po powstaniu z pytaniem o pożyczkę. Niektóre z nich miały konkretną potrzebę pożyczkową. Część z nich wróciła do nas w momencie ukończenia 12 miesięcy i została pożyczkobiorcami, niektóre spółdzielnie poradziły sobie inaczej, a inne z bardzo różnych powodów nie dotrwały roku i zawiesiły bądź zakończyły swą działalność.

Czy w takim razie możliwość skorzystania z pożyczki nie powinna być rozszerzona również o podmioty, które działają krócej niż 12 miesięcy?

Uważam, że w przyszłości warto się zastanowić nad tym, czy choćby część środków pożyczkowych nie powinna być skierowana do podmiotów rozpoczynających działalność. Być może na nieco innych warunkach, z niższą maksymalną kwotą pożyczki i odmiennym oprocentowaniem.

Warto jednak pamiętać, że w klasycznym, bankowo-kredytowym myśleniu firma typu Start Up to przedsiębiorstwo, które funkcjonuje na rynku do 18-24 miesięcy.Większość spółdzielni socjalnych już teraz korzystających z pożyczek z ES Funduszu TISE znajduje się w tej grupie.

Czy są jeszcze inne istotne wymogi warunkujące skorzystanie z pożyczki?

Oprócz warunku 12 miesięcy wiele przedsiębiorstw społecznych zwracało też uwagę, że określenie liczby pracowników do maksymalnie 50 etatów utrudnia dostęp do pożyczki. Ten warunek praktycznie nie dotyczył spółdzielni socjalnych, bo promil z nich przekracza ten pułap.

Ten warunek był jednak trudny dla np. Spółdzielni Pracy (wyeliminował ok 60% populacji) i szczególnie Spółdzielni Inwalidów i Niewidomych, z których aż 95% zatrudnia ponad 50 osób. Autorzy koncepcji pilotażu chcieli zobaczyć jaki jest odzew rynku mikro i małych przedsiębiorstw społecznych. Być może planowany w przyszłości projekt Funduszu (Funduszy?) pożyczkowego dla przedsiębiorstw społecznych weźmie te wątpliwości pod uwagę.

Jakie wnioski można wyciągnąć z procesu spłaty pożyczki przez spółdzielnię socjalną? Czy spółdzielnie mają tutaj jakieś problemy?

Do dziś (20 lutego) udzieliliśmy 280 pożyczek, z których skorzystało 120 spółdzielni socjalnych. Wśród tylu pożyczkobiorców są i tacy, którzy mają problemy z terminową spłatą, są też tacy, którzy wiedzą jak zrestrukturyzować swoje zobowiązania. Oczywiście, musimy pamiętać, że w niektórych przypadkach nasza wspólna przygoda pożyczkowa będzie trwała jeszcze 5 lat. Jesteśmy ze wszystkimi w stałym kontakcie – dzwonimy, jeździmy, spotykamy się przy różnych okazjach. Elementem programu jest możliwość skorzystania z bezpłatnego, 30 godzinnego doradztwa, które może być wykorzystane w dowolnym czasie – to też jest dobry moment, by porozmawiać o tym jak im się wiedzie, czy coś szwankuje, coś należy poprawić.

Z przytoczonej statystyki wynika, że spółdzielnie wykorzystały ok. 42% środków ES Funduszu. Czy to znaczy, że ta forma prawna dominuje w polskiej przedsiębiorczości społecznej?

Na pewno spółdzielczość socjalna jest najliczniejszą grupą uczestników ES Funduszu TISE, bo jest ich (na razie :))120. Następne w kolejności są Fundacje prowadzące działalność gospodarczą (75), Stowarzyszenia prowadzące działalność gospodarcza (47), Spółdzielnie Pracy (22), Spółki non-profit (14) i po jednej Kościelnej Osobie Prawnej i Spółdzielni Inwalidów i Niewidomych.

Z dostępnych nam informacji wynika, że wśród przedsiębiorstw społecznych w Polsce dominują organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą (ok 6 tys.). Spółdzielni Socjalnych jest 1,6 tys. (choć wiemy, że ok 40% z nich nie funkcjonuje). Dalej są Spółdzielnie Pracy (ok. 700) i Spółdzielnie Inwalidów i Niewidomych (300). Nie wiemy ile jest (bo nie ma ich w żadnych rejestrach) Kościelnych osób prawnych prowadzących działalność gospodarcza ani spółek non-profit.

Czy może Pani podać jakieś 2-3 przykłady pożyczek dla spółdzielni socjalnych, które można nazwać dobrą praktyką?

Och mogę ich wymienić dużo więcej. Chrześcijańska Spółdzielnia Socjalna Nasz Domek z warszawskiej Białołęki, Opoka z Kluczy, Kaletnicza Spółdzielnia Socjalna Skorpions z Piotrkowa Trybunalskiego, Arte z Bielawy. Te wymieniłam jednym tchem, a mogę dodać jeszcze wiele innych.

Podrążę jeszcze ten temat 🙂 Czy może Pani opowiedzieć, w jaki sposób taka pożyczka przyczyniała się do rozwoju jednej z wymienionych spółdzielni? Jaka była skala np. wzrostu przychodów czy wzrostu zatrudnienia?

Najlepiej to chyba widać na przykładzie Chrześcijańskiej Spółdzielni Socjalnej „Nasz Domek” z Warszawy. Spółdzielnia prowadziła żłobek i przedszkole na warszawskiej Białołęce. Pożyczka została przeznaczona na promocję i reklamę oraz na budowę i wyposażenie jedynej w tej części Warszawy specjalistycznej Sali Doświadczania Świata (wykorzystywanej do ćwiczeń Integracji Sensorycznej). O ofercie Spółdzielni mogli więc dowiedzieć się inni klienci, a Sala, która robi niezwykłe wrażenie na pewno wpłynęła na dalsze zainteresowanie placówkami opiekuńczymi spółdzielni. Dziś „Nasz Domek” prowadzi jeszcze jedną, już trzecią placówkę – żłobek o profilu muzycznym i zatrudnia 5 dodatkowych osób.

A czy są też „czarne owce”, które nie spłacają pożyczek lub mają z tym spore kłopoty?

To czarne stadko nie jest liczne i nie dominują w nim przedstawiciele spółdzielczości socjalnej. Zgodnie z filozofią TISE uważamy, że partnerstwo jest bardzo ważne, a pożyczka jest naszym wspólnym przedsięwzięciem – tak więc jako dobry pasterz nie odtrącamy czarnych owiec. Staramy się być z nimi w stałym kontakcie, by wspólnie znajdować najlepsze rozwiązania.

A z czego najczęściej wynikają kłopoty w spłacie pożyczki?

Problemy wynikają z bardzo różnych kwestii. Czasem powodem są opóźnienia w płatnościach od kontrahentów, czasem w spółdzielni zaczyna się źle dziać – jej członkowie przestali się dogadywać zaczęły się spory, spółdzielcy przestali pilnować jakości i pracy i klienci uciekli. Czasem niestety ujawnił się brak doświadczenia.

ES Fundusz TISE kończy działalność w czerwcu 2015 r. A jak będzie wyglądał dostęp do pożyczek po tym okresie?

30 czerwca 2015 r. po 30 miesiącach funkcjonowania ES Fundusz TISE zakończy swoją działalność. Być może w niektórych makroregionach jego funkcjonowanie będzie przedłużone o 2-3 miesiące (w wyniku zwiększenia, zgodnie z warunkami przetargu pierwotnych kwot przeznaczonych na finansowanie).

Czasu jest mało, a potrzeb bardzo wiele. Widzimy to szczególnie teraz, gdy wbiegliśmy na ostatnią prostą. Wiele przedsiębiorstw społecznych, w tym spółdzielni, chce „zaklepać” sobie środki – bo tych jest już bardzo niewiele, a w niektórych regionach środków nie ma już wcale (np. w woj. lubelskim, podkarpackim czy podlaskim). W przyjętym latem ub. roku przez Radę Ministrów KPRESie (Krajowym Programie Rozwoju Ekonomii Społecznej) jest jasno określone, że rząd będzie wspierał budowę instrumentów finansowych dla ekonomii społecznej. Mówi się o pożyczkach, gwarancjach o funduszach venture capital. Myślę więc, że w ciągu najbliższego roku okaże się jak ten dostęp do preferencyjnego finansowania zwrotnego dla PES będzie wyglądał.

Dziękuję za rozmowę i życzę powodzenia w dalszym wspieraniu spółdzielni socjalnych.

Podstawowe informacje o pożyczkach i ES Funduszu TISE

Pożyczki, których preferencyjne oprocentowanie wynosi od 0,56 do 1,13% są przeznaczone na szeroko pojęty rozwój przedsiębiorstwa społecznego, który pomoże podmiotowi osiągnąć wzrost przychodów z działalności gospodarczej lub wzrost zatrudnienia (w tym na zakup materialnych i niematerialnych środków obrotowych i inwestycyjnych). Kwota pożyczki udzielanej na maksymalnie 5 lat może wynosić do 100 tys. zł. By móc korzystać z preferencyjnych środków, przedsiębiorstwo społeczne musi:

  • prowadzić działalność gospodarczą co najmniej 12 miesięcy,
  • zatrudniać poniżej 50 osób,
  • nie zalegać w płatnościach zobowiązań podatkowych i z tytułu opłacania składek na zabezpieczenie emerytalne,
  • mieć zdolność do spłaty pożyczki i móc przedstawić zabezpieczenie co najmniej w formie weksla in blanco z deklaracją wekslową.

W ciągu dwóch lat funkcjonowania ES Fundusz TISE udzielił 280 pożyczek na kwotę przeszło 23 mln.

Informacja o TISE

Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych TISE SA działa na rynku polskim od 1991 roku. Jego głównym akcjonariuszem jest francuski bank spółdzielczy Credit Cooperatif. Misją TISE SA jest świadczenie usług finansowych, doradczych i inwestycyjnych sprzyjających rozwojowi inicjatyw lokalnych na rzecz zrównoważonego rozwoju, w szczególności w obszarze ekonomii społecznej.

Rate this post

2 thoughts on “Nie tylko dotacje, czyli o preferencyjnych pożyczkach dla spółdzielni socjalnych [Wywiad]

  1. Wojciech says:

    Wszystko pięknie. Tylko gdzie nie spojrzeć mowa jest o finansowaniu potrzeb inwestycyjnych. Gdzie zaś finansowanie bieżącej działalności w celu utrzymania płynności finansowej? Jakie są doświadczenia ze współpracy w tym zakresie z bankami?

    • Waldemar Żbik says:

      Osobiście w kontekście tych potrzeb korzystałem z PAF PIO (Polsko-Amerykański Fundusz Pożyczkowy Inicjatyw Obywatelskich), a po zdobyciu historii pożyczkowej z kredytu obrotowego w banku spółdzielczym. Największe problemy są oczywiście na początku i tutaj przydaje się właśnie PAF PIO.

      Dobra wiadomość: zgodnie z Krajowym Programem Rozwoju Ekonomii Społecznej w nowej perspektywie finansowej mają być dostępne również kredyty obrotowe.

      pozdrawiam serdecznie,
      Waldek Żbik

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *