Co to jest umowa o pracę nakładczą i czy warto ją stosować w spółdzielni socjalnej?

Dzisiaj zajmiemy się kwestią umowy o pracę nakładczą w spółdzielni socjalnej. Prawo spółdzielcze wymienia tę umowę (obok umowy zlecenia, umowy o dzieło oraz zwykłej umowy o pracę) jako możliwą do zawarcia z członkiem spółdzielni, pod warunkiem że przewidziano taką możliwość w statucie i jest to uzasadnione rodzajem działalności spółdzielni (tzn. praca danego rodzaju odpowiada specyfice danej umowy). Na czym polega specyfika umowy o pracę nakładczą i czy warto ją stosować?

Co to jest umowa o pracę nakładczą?

Jest to umowa, w której wykonawca (zwany często chałupnikiem) wykonuje pracę na rzecz nakładcy (pracodawcy) w dowolnym czasie oraz zwykle poza siedzibą pracodawcy. Praca nakładcza obejmuje zwykle proste prace wykonywane w domu na rzecz zlecającego te zadania zakładu pracy. Pracodawca zapewnia przy tym (jeśli inaczej tego nie uregulowano w umowie) odpowiednie materiały czy elementy. Z reguły dotyczy to takich prac jak np. skręcanie długopisów, klejenie kopert czy torebek papierowych, ale może również dotyczyć spraw bardziej skomplikowanych. Przykładowo przedmiotem umowy o pracę nakładczą może być przygotowanie projektów marketingowych, biżuterii ręcznie robionej, wzorów dokumentów czy różnych zestawień i analiz (to, co może być przedmiotem umowy o dzieło, może być również przedmiotem umowy o pracę nakładczą).

Praca nakładcza a telepraca

Telepraca jest jednak uregulowana w kodeksie pracy i jest formą zatrudnienia, w której praca jest wykonywana regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej (dla dociekliwych: Art. 675 § 1 kodeksu pracy).

Z kolei umowa o pracę nakładczą może być wykonywana również w zakładzie pracy i jest umową pośrednią pomiędzy umową cywilnoprawną, a umową o pracę. Łączy więc elementy zatrudnienia niepracowniczego i elementy typowe dla stosunku pracy. Dzięki temu jest to umowa bardziej elastyczna od telepracy. Przykładowo osoba wykonująca taką pracę sama organizuje sobie czas pracy, zaś jego wymiar i rozkład nie podlegają kontroli ze strony pracodawcy. Dodatkowo, co może być zaskakujące, wykonawca nie musi świadczyć pracy osobiście. W praktyce, praca chałupnicza bywa wykonywana często przez domowników właściwego wykonawcy. To najistotniejsza cecha pracy nakładczej, odróżniająca ją od telepracy.

Co powinna zawierać umowa o pracę nakładczą?

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 31.12.1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą, tego rodzaju umowa powinna być zawarta na piśmie, z określeniem jej rodzaju i podstawowych warunków, a w szczególności:

• rodzaju pracy,
• terminu jej rozpoczęcia,
• zasad wynagradzania.

W umowie strony określają minimalną miesięczną ilość pracy, której wykonanie należy do obowiązków wykonawcy. Minimalna ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia. Jeżeli praca nakładcza stanowi dla wykonawcy wyłączne lub główne źródło utrzymania, ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie wynagrodzenia nie mniejszego od najniższego wynagrodzenia.

Jakie są korzyści dla pracodawcy i pracownika?

Z punktu widzenia pracownika, praca nakładcza pozwala na łączenie życia zawodowego i prywatnego. Może być szczególnie ciekawa dla osób, które z rożnych powodów mają trudności z opuszczeniem domu np. dla mam samotnie wychowujących dziecko czy dla osób niepełnosprawnych. Warto przy tym zauważyć, że wykonawca podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu (bez ubezpieczenia wypadkowego). Może on także wnioskować o ubezpieczenie chorobowe.

Z punktu widzenia pracodawcy, praca nakładcza pozwala obniżyć koszty produkcji, przede wszystkim ze względu na możliwość odprowadzenia niższych składek oraz brak konieczności zapewnienia miejsca pracy.

W jaki sposób taką umowę można rozwiązać?

Zgodnie z przywołanym powyżej Rozporządzeniem nakładca może rozwiązać umowę bez wypowiedzenia:

1. z winy wykonawcy w razie ciężkiego naruszenia przez niego obowiązków wynikających z umowy, a w szczególności wadliwego wykonywania z jego winy powierzonej pracy, nieprzestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, nierozliczania się w ustalonych terminach z pobranych surowców lub materiałów, niewykonywania bez uzasadnionych przyczyn przez okres 3 miesięcy ustalonej ilości pracy, albo dokonania nadużyć, w zakresie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń socjalnych,
2. z winy wykonawcy w razie popełnienia przez niego przestępstwa, które uniemożliwia dalsze powierzanie mu pracy nakładczej, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
3. w razie niewykonywania pracy przez wykonawcę z powodu m.in.:
   • niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia ze względu na chorobę zakaźną przez okres dłuższy niż 3 miesiące,
   • niezdolności do pracy wskutek choroby zawodowej lub spowodowanej wypadkiem przy pracy przez okres dłuższy niż 6 miesięcy.

Musimy też pamiętać, że obowiązują tutaj przepisy prawa spółdzielczego (dla dociekliwych: art. 202 §1 prawa spółdzielczego) dot. np. wypowiedzenia członkowi spółdzielni warunków pracy lub płacy (dla dociekliwych: art. 184 §1 prawa spółdzielczego). Generalnie członek spółdzielni zatrudniony na umowę o pracę nakładczą jest chroniony w większym stopniu niż zatrudniony na umowę zlecenia czy umowę o dzieło.

Czy warto stosować taką umowę w spółdzielni socjalnej?

Tak, przy czym będzie ona dotyczyć specyficznych sytuacji i na pewno nie znajdzie zastosowania w przypadku każdej spółdzielni socjalnej. Jeśli natomiast zadania mogą być wykonywane poza siedzibą pracodawcy i mają charakter dzieła do wykonania, warto wziąć pod uwagę tego rodzaju umowę, zwłaszcza jeśli pozwoli to członkowi spółdzielni rozpocząć pracę lub kontynuować zatrudnienie w sytuacji, w której bez tej formy pracy dana osoba musiałaby zrezygnować.

To tyle nt. stosowania umowy o pracę nakładczą w spółdzielni socjalnej. Zachęcam do dzielenia się własnym doświadczeniem w tym temacie i nie tylko 🙂